ديجي كالا مگ: شهريور ماه با تولد حسين عليزاده آغاز مي‌شود. موزيسين بزرگ ايراني كه هم آهنگساز است و هم نوازنده. اگر مستند جذاب «بزرم رزم» ساخته‌ي سيد وحيد حسيني را ديده باشيد عليزاده را نه فقط به عنوان يك هنرمند موسيقي كه به‌عنوان يك شخصيت تحسين خواهيد كرد. انتخاب از ميان كارهاي حسين عليزاده كار دشواري است و بهترين توصيه اگر اهل شنيدن موسيقي سنتي هستيد اين است كه از همان اوايل گروه چاووش به صداي ساز عليزاده گوش بدهيد و بعد سراغ آلبوم‌هايي برويد كه از ابتدا تا انتها آهنگسازي برعهده‌ي خودش بوده است.

حسين عليزاده در بزم رزم تأكيد مي‌كند كه: «موسيقي شجاعت مي‌دهد. موسيقي احساس مي‌دهد. موسيقي غيرت مي‌دهد.» موسيقي حسين عليزاده و نواي سه تارش دقيقا همين كار را انجام مي‌دهد.

حسين عليزاده متولد اول شهريورماه سال ۱۳۳۰ است. او در هنرستان موسيقي درس خواند و بعد به دانشكده‌ي هنرهاي زيباي دانشگاه تهران رفت. در همان زمان تحصيل در مركز حفظ و اشاعه‌ي موسيقي هم فعال بود و كنار ديگر نوازندگان و آهنگسازان مطرح آن سال‌ها كنسرت برگزار مي‌كرد.

در دهه‌ي پنجاه عليزاده عضو گروه موسيقي چاووش شد. محمدرضا لطفي و حسن كامكار اين گروه را راه‌اندازي كرده بودند و البته حامي گروه هوشنگ ابتهاج بود. آلبوم‌هاي چاووش به جز ارزش هنري‌شان بسيار متأثر از جريانات سياسي و انقلابي و جنگ بودند. گروه شيدا به سرپرستي محمدرضا لطفي و گروه عارف به سرپرستي حسين عليزاده و پرويز مشكاتيان دو ستون كانون چاووش بودند.

عليزاده در آن سال‌ها آهنگساز آوانگاردي محسوب مي‌شد و البته تا همين امروز هم جزء كساني است كه فقط به نواختن رديف‌هاي ايراني اكتفا نكرده و حتي سعي در ارائه‌ي موسيقي تلفيقي داشته است؛ تلفيقي به معناي واقعي خودش كه تركيب از دو شيوه‌ي موسيقي دو فرهنگ است. حسين عليزاده سازنده‌ي پنج آهنگ از آلبوم چاووش ۳ و در ساخت برخي قطعات آلبوم چاووش ۷ از جمله «خاموشي» با صداي شهرام ناظري هم مشاركت داشت.

عليزاده به سينما هم علاقه‌مند است و موسيقي متن چند فيلم مهم را ساخته است. اولين فيلمي كه موسيقي متن آن را ساخت مربوط به سال ۱۳۵۹ و فيلمي مهجور به نام «چوپانان كوير» ساخته‌ي حسين محجوب است. با ساخت موسيقي فيلم «دلشدگان» علي حاتمي با صداي محمدرضا شجريان بود كه اهالي سينما متوجه شدند حسين عليزاده چه درك درخشاني از موسيقي روي تصوير دارد. اتفاقي كه سال ۱۳۷۵ با فيلم «گبه» تكرار شد و موسيقي عليزاده روي تصاوير رنگين و تار و پودها گبه‌ها و آن داستان عاشقانه فراموش‌نشدني است.

حسين عليزاده براي آلبوم مشتركش با ژيوان گاسپاريان، آهنگساز مشهور ارمنستان و نوازنده‌ي دودوك نامزد جايزه‌ي گرمي معتبرترين و مهم‌ترين جايزه‌ي جهاني موسيقي شده است.

عليزاده چهار بار براي فيلم‌هاي گبه، «زشت و زيبا»، «آواز گنجشك‌ها» و «ملكه» برنده‌ي سيمرغ بلورين جشنواره‌ي فيلم فجر شده است و البته كارهاي به يادماندني ديگري هم دارد كه براي فيلم‌هاي بهمن قبادي و سريال «زير تيغ» ساخته است. آخرين كار عليزاده در حوزه‌ي سينما ساخت موسيقي متن فيلم «آتاباي» بود.

سال ۱۳۹۳ از سوي وزارت فرهنگ فرانسه به عليزاده نشان شواليه‌ي هنر و ادب فرانسه اهدا شد. عليزاده ضمن تشكر از مسئولان فرانسوي از قبول نشان خودداري كرد و گفت به احترام مردم هنرپرور و هنردوست ايران به نام حسين عليزاده قناعت مي‌كند و تا آخر عمر پيشوند و پسوندي به آن نمي‌افزايد.برخورد عليزاده نشان از بزرگ‌منشي او داشت و باعث مي‌شود ما تا آخر عمرمان فراموش نكنيم كه او استاد عليزاده است.

اين فهرستي از چند آلبوم درخشاني است كه حسين عليزاده آهنگسازي‌شان را برعهده داشته است.

ني‌نوا

شاهكار حسين عليزاده كه حزن و سوز غريبي دارد. آلبومي كه سال ۱۳۶۲ منتشر شد. حسين عليزاده درباره‌ي ني‌نوا مي‌گويد: «هر هنرمندي انگار در كارنامه‌اش فقط يك اثر دارد و بقيه‌ي آثارش بلوغ پيدا كرده‌ي آن اثر است. در واقع در هر اثر جديدي اثر قبلي وجود دارد. اگر اجراي سال ۱۳۵۶ جشن هنر را گوش بدهيد مي‌بينيد كه جوهره‌ي دستگاه نوا كه در آن اجرا بود در ني‌نوا هم وجود دارد. ني‌نوا بسط و گسترش گوشه‌هايي است كه در دستگاه نوا وجود دارد.»

در بخشي از مستند بزم رزم اشاره مي‌شود كه براي اولين‌بار در دهه‌ي ۶۰ مردم براي خريدن يك اثر موسيقي يعني آلبوم ني‌نوا صف كشيدند. خود عليزاده در اين رابطه مي‌گويد: «وقتي يكي از مسئولان راديو موقع ضبط كردن ني‌نوا را شنيد به من گفت كه هر چه بخواهيد در اختيارتان مي‌گذاريم براي فتح‌المبين هم قطعه‌اي بساز. من آن موقع ۳۲ سال داشتم و ايشان آدم مسني بود. به ايشان گفتم من جنگ را جور ديگري مي‌بينم. من فجايع جنگ را مي‌بينم. مي‌بينم وقتي اين بمب مي‌افتد و خرابي پيش مي‌آيد بعد از آن چه اتفاقي مي‌افتد.

ني‌نوا يعني همين. خيلي‌ها مي‌گويند كه ني‌نوا قطعه‌ي مذهبي است. اين را جدا نمي‌كنم. خودم بزرگ‌شده‌ي محله‌ي مذهبي و مسجد و جنوب تهران هستم. وقتي واژه‌ي ني‌نوا را آن موقع شنيدم هنوز نمي‌دانستم كه ني‌نوا يعني كربلا. بعد كه فهميدم خوشحال شدم چون چند چيز هست كه هميشه به من گفته‌اند. مادرم به من مي‌گفت چون تو روز عاشورا به دنيا آمده‌اي اسمت را حسين گذاشتيم و من هميشه اين اسم را دوست داشتم. با اينكه آدم مذهبي هم نبودم.»

ني‌نوا جزء معدود كارهايي است كه راديو با مجوز پخش مي‌كند چون حسين عليزاده قراردادي به مبلغ ۲۵ هزارتومان بسته بود تا راديو بتواند از آن استفاده كند.

ني‌نوا با استقبال از مصرع «بشنو از ني چون حكايت مي‌كند» مولانا ساخته شده است. اين دومين كاري بود كه حسين عليزاده براي اجرا توسط اركستر نوشت و البته باعث شهرت جهاني‌اش هم شد. نوازنده‌ي ني اين آلبوم جمشيد عندليبي است و نواي ني با سازهاي زهي تركيب مي‌شود.

پريا و قصه‌ي دختراي ننه‌ دريا

شاملو قبل از انقلاب دو شعر پريا و دختراي ننه دريا را بر اساس افسانه‌هاي عاميانه سروده بود. به خصوص قطعه‌ي پريا كه توسط يكي از خوانندگان پيش از انقلاب هم بخش‌هايي از آن خوانده شد به شدت جلب توجه كرد. شاملو در اين بازخواني‌هاي ادبيات عامه ايده‌هاي اجتماعي و سياسي خودش را گنجانده بود. اوايل دهه‌ي هشتاد آلبوم دكلمه‌ي پريا و دختراي ننه دريا در يك كاست منتشر شد.

موسيقي آلبوم برعهده‌ي حسين عليزاده بود. شاملو پيش از اين هم با آهنگسازان درجه يكي مثل فريدون شهبازيان و بابك بيات كار كرده بود اما به دليل عدم علاقه‌اش به موسيقي سنتي هيچ‌وقت با آهنگسازان موسيقي سنتي كار نكرده بود. حسين عليزاده ولي با بقيه‌ي آهنگسازان سنتي فرق داشت. او موسيقي امبينتي براي اين آلبوم ساخت كه با همسرايان سوپرانوي زن همراه بود و فضاي آن هر چند رنگ موسيقي سنتي داشت اما تنظيم موسيقي و سازبندي غيرمتداول آن باعث شد كاري كاملا متفاوت از آب دربيايد. موسيقي در اين آلبوم فقط زماني شنيده مي‌شود كه دكلمه‌ي شاملو قطع مي‌شود.

شايد جزء مشهورترين كارهاي عليزاده نباشد چون به هر حال آلبوم بيشتر متعلق به شاملوست اما به گمانم گواهي است براي توانايي آهنگسازي عليزاده در سبك‌هاي گوناگون و تلفيقي.

تركمن

آلبومي كه سال ۱۳۶۷ منتشر شد و چهارده قطعه در آن بود. آلبوم تركمن بي‌كلام است و ساز خود عليزاده يعني سه تار محوريت قطعاتش را تشكيل مي‌دهد. دستگاه اصلي قطعات اين آلبوم راست‌پنجگاه است. علاوه بر گوشه‌ها و رديف‌هاي موسيقي سنتي در اين آلبوم عليزاده گوشه چشمي هم به موسيقي محلي دارد. اين اولين آلبومي است كه عليزاده بعد از بازگشت از آلمان كه به قصد تحصيل رفته بود، منتشر كرد. شيوه‌ي سه‌‌تار نوازي عليزاده در تركمن نوين و بديع است. آلبومي كه نشان مي‌دهد چطور بدون آواز مي‌شود موسيقي داشت قائم به ذات و راوي يك داستان.

عليزاده روايت كرده كه در آلمان قرار بوده كنسرتي برگزار كند و همان موقع بيمار و دچار تب مي‌شود. دلش براي ايران تنگ شده و در عالم تب آواها و لالايي‌هاي تركمن را مي‌شنود و آرام مي‌گيرد. تركمن به صورت مستقيم موسيقي تركمن‌ها را ارائه نمي‌دهد بلكه بيشتر يك برداشت انتزاعي از حال و هواي موسيقي تركمن است كه با رديف ايراني تركيب مي‌شود.

زمستان است

اواخر دهه‌ي هفتاد بود كه حسين عليزاده به محمدرضا شجريان، كيهان كلهر و همايون شجريان پيوست. يكي دو سال بعد از آن زلزله‌ي بم اتفاق افتاد و كنسرت‌هاي همنوا با بم را اجرا كردند. اما اولين همكاري‌شان قبل از آن در آلبوم زمستان است بود كه سال ۱۳۸۰ منتشر شد.

عليزاده در اين آلبوم تار مي‌زد. همايون شجريان هم‌خوان و نوازنده‌ي تنبك بود و شجريان هم كه آواز مي‌خواند و كيهان كلهر نوازنده‌ي كمانچه بود. اين آلبوم در حقيقت محصول اجرايي بود كه گروه سال ۱۳۷۹ در آمريكا انجام داده بودند و بعد به صورت آلبوم منتشر شد. اين آلبوم محصول مستقيم بداعت‌هاي حسين عليزاده است و در مقام داد و بيداد منتشر شد. مقام داد و بيداد از آوازهاي موسيقي ايراني و ابداع حسين عليزاده است كه از تركيب گوشه‌ي داد در دستگاه ماهور و بيداد در دستگاه همايون به وجود آمده است.

در حقيقت كل آلبوم همان قطعه‌ي زمستان است را با شعر مشهور مهدي اخوان‌ثالث با مطلع «سلامت را نمي‌خواهند پاسخ گفت، سرها در گريبان است» بسط مي‌دهد و در ميان آواز قطعات موسيقي بي‌كلام را هم جا مي‌دهد.

به تماشاي آب‌هاي سپيد

آلبوم به تماشاي آب‌هاي سپيد كه همكاري مشترك حسين عليزاده و ژيوان گاسپاريان بود سال ۱۳۸۲ توسط نشر هرمس منتشر شد و نامزد دريافت جايزه‌ي گرمي بهترين آلبوم موسيقي ملل هم شد. از ميان هفت قطعه‌ي اين آلبوم آهنگسازي و تنظيم قطعات شش قطعه برعهده‌ي حسين عليزاده بوده است. آوازهاي اين آلبوم به زبان‌هاي فارسي و تركي و ارمني است و به نوعي گفت‌وگوي موسيقايي ميان دو ملت است.

گاسپاريان در اين آلبوم دودوك مي‌نوازد و عليزاده ساز ابداعي شورانگيز كه تلفيقي از سه تار و تار و تنبور است. تنوع قطعات اين آلبوم زياد است از قطعه‌ي «ساري گلين» بگيريد كه جزء قطعات فولكلور ارمنستان است تا قطعه‌ي جديد و كاملا متفاوت «ماما» كه ساخته‌ي گاسپاريان است.

آلبوم به تماشاي آب‌هاي سپيد شاهدي است بر ذهن باز و سيال موسيقايي عليزاده كه جزء معدود هنرمندان موسيقي سنتي است كه مي‌تواند خارج از قالب‌هاي موسيقي ايراني با بقيه‌ي آهنگسازان جهان همكاري كند.

بي‌ تو به سر نمي‌شود

آلبومي كه سال ۱۳۸۱ منتشر شد و محمدرضا شجريان آواز آن را خواند. اين آلبوم هم در دستگاه نواست كه دستگاه محبوب حسين عليزاده است. باز هم كيهان كلهر نوازنده‌ي كمانچه بود و همايون شجريان در نقش هم‌خوان و نوازنده‌ي تنبك ظاهر شد. بعد از يك مقدمه‌ي موسيقي در دستگاه نوا آلبوم با قطعه‌ي «بي‌همگان به سر شود بي تو يه سر نمي‌شود» از سروده‌هاي مولانا آغاز مي‌شود.

غزلي از حافظ و شعري از باباطاهر هم در بيات كرد خوانده مي‌شود. آلبوم «بي تو به سر نمي‌شود» نامزد دريافت جايزه‌ي گرمي شد. اما موقع برگزاري كنسرت‌هاي اين آلبوم در آمريكا به دليل مشكل رواديد مانع حضور حسين عليزاده شدند!

در همان قطعه‌ي بي تو به سر نمي‌شود به چيره‌دستي حسين عليزاده در نواختن تار يكي از بهترين آوازهاي شجريان را هم مي‌شنويم.

رابوكالا

اسباب بازي

ليدي مد

خانه چين

امين سلطانپور

غمنومه‌ي فريدون

آخرين اثر حسين عليزاده كه سال ۱۳۹۶ منتشر شد و يك آلبوم متفاوت بود و باز نشان از اين داشت كه حسين عليزاده چقدر علاقه‌مند به فعاليت در قالب‌هاي متفاوت است. غمنومه‌ي فريدون در حقيقت يك كتاب صوتي است كه چهره‌هاي سرشناسي چون صابر ابر، فرهاد اصلاني، امير جعفري، حبيب رضايي، آيدا سركيسيان (شاملو)، سيامك صفري، ژاله علو، فاطمه معتمد‌آريا و زنده‌ياد مرتضي‌ احمدي در آن نقش‌خواني مي‌كنند.

نويسنده و كارگردان اين اثر پيمان قديمي است. غمنومه‌ي فريدون در حقيقت رجعتي به ادبيات كوچه است. قديمي مي‌خواست داستانش را با آثار انتخابي از حسين عليزاده به صورت كتاب صوتي منتشر كند اما حسين عليزاده كه به اين پروژه علاقه‌مند شده بود ابراز تمايل مي‌كند كه موسيقي جديد براي آن بسازد.

باز هم خلق قطعات موسيقي شنيدني در فضايي كه با تجربه‌هاي قبلي حسين عليزاده متفاوت است.