برترين‌ها: براي‌تان پيش آمده كه با نگاه كردن به فردي در حال خميازه كشيدن، شما هم خميازه بكشيد؟ مي‌گويند خميازه كشيدن مسري است؛ شما چه فكر مي‌كنيد؟ آيا تابه‌حال به فوايد و مضرات خميازه فكر كرده‌ايد؟

خميازه كشيدن يك واكنش طبيعي در بدن است كه در ظاهر طبيعي و ساده به نظر مي‌رسد. اما اين واكنش پيچيده‌تر از آن چيزي است كه اكثر افراد تصور مي‌كنند. بر خلاف پلك زدن كه براي‌ تر كردن چشم‌ها اتفاق مي‌افتد و عطسه كردن كه محرك‌ها را از بيني خارج مي‌كند، عملكرد خميازه واضح نيست و تاكنون دلايل مختلفي براي وقوع اين واكنش بدن تشريح شده است.

خريد از ليدي مد كالا

علت خميازه كشيدن چيست؟

ساده‌انگاري است كه بگوييم علت خميازه فقط خستگي و سر رفتن حوصله است. در قرن چهارم بقراط علت اين عمل را روشي براي خروج هواي بد يا همان دي‌اكسيدكربن از بدن و بهبود رسيدن جريان اكسيژن به مغز مي‌دانست و آن را به‌عنوان تشخيص تب نيز تعريف مي‌كرد. از آن زمان تاكنون علم تغييرات و پيشرفت‌هاي گسترده‌اي كرده است، اما همچنان كليد حل برخي ناشناخته‌ها و موضوعات پيدا نشده است. دلايل احتمالي اين موضوع مي‌تواند ريشه در موارد زير داشته باشد:

۱. خواب‌آلودگي

وقتي خسته هستيم، معمولا زياد خميازه مي‌كشيم. برخي معتقدند علت اين خميازه‌ها ايجاد محركي براي خوابيدن است. هر چند براي اين عقيده شواهد علمي خاصي وجود ندارد، اما در بيشتر مواقع هنگام خستگي و خواب آلودگي خميازه‌ها دست از سرمان برنمي‌دارند.

۲. بي‌حوصلگي

در هنگام بي حوصلگي يا زماني كه موقعيتي خسته‌كننده را تجربه مي‌كنيم، شروع به خميازه كشيدن مي‌كنيم.

۳. مشاهده‌ي خميازه كشيدن شخص ديگر

يك علت خميازه كشيدن، مشاهده‌ي شخص ديگري است كه خميازه مي‌كشد. حال علت اينكه شخصِ ديگر چرا خميازه مي‌كشد، ممكن است يكي از همين هفت مورد باشد.

۴. دلايل شيميايي

آندروژن نيز مانند تستوسترون، اكسي‌توسين (يكي از انواع هورمون شادي) و برخي از داروها از قبيل پروزاك يا همان فلوكستين و ساير داروهاي ضد افسردگي مي‌توانند موجب افزايش بسامد خميازه كشيدن شوند. نظريه‌هايي نيز مبني‌بر چرايي خميازه كشيدن مطرح شده است كه شواهد علمي دقيقي آنها را حمايت و تأييد نمي‌كنند. در هر حال صحبت از آنها خالي از لطف نخواهد بود:

۵. مكانيزم حفاظت از گوش

يكي از دلايل خميازه، تنظيم و ايجاد تعادل ميان فشار هواي درون و بيرون گوش است و اين كار ازطريق باز شدن شيپور استاش درون گوش انجام مي‌شود. به‌نظر نمي‌رسد كه اين روش چندان كامل و دقيق باشد. البته ايجاد تعادل فشار هوا ميان گوش داخلي و هواي بيرون از آن به روش‌هاي ديگري مانند جويدن آدامس يا نوشيدن بهتر انجام مي‌شود.

۶. تنظيم دماي مغز

بعضي از مشاهدات نشان مي‌دهد كه قرار دادن كيسه‌ي يخ يا آب گرم روي پيشاني مي‌تواند بر احتمال خميازه كشيدن تأثير بگذارد. كيسه يخ با افزايش انگيختگي و تحريك مغز مانع از افزايش تعداد خميازه‌ها مي‌شود و آب گرم دقيقا عكس آن عمل مي‌كند. ساعت بيولوژيك بدن نيز در خميازه كشيدن نقش دارد.

۷. واكنش به كاهش اكسيژن

عقيده ديگري نيز درباره خميازه كشيدن وجود دارد. براساس اين باور، وقتي ميزان اكسيژن بدن كم مي‌شود و كربن‌دي‌اكسيد افزايش مي‌يابد، به خميازه كشيدن نياز پيدا مي‌كنيم. البته هيچ اثبات علمي براي اين موضوع وجود ندارد. نكته مهم درباره خميازه كشيدن اين است كه كاملا غيرارادي صورت مي‌گيرد و نوعي واكنش ناخودآگاه است كه به‌طور خودخواسته قادر به انجام آن نيستيم؛ درست مانند پريدن پا زماني‌كه براي بررسي رفلاكس عصبي، به ناحيه‌ي زانو، ضربه وارد مي‌شود. پرش پا اصلا و ابدا تحت كنترل ما نيست و نوعي واكنش سريع به‌حساب مي‌آيد اما واكنش‌ها و اصطلاحا رفلاكس‌هايي كه به مدت زمان بيشتري براي بروز نياز دارند، سخت‌تر بازتوليد و تكرار مي‌شوند.

دلايل خميازه زياد و پي‌درپي

هنگامي كه ميزان دي‌اكسيدكربن خون بالا مي‌رود و اكسيژن آن كم مي‌شود، با خميازه كشيدن فرد اكسيژن بيشتري وارد بدن مي‌كند. افزايش دي‌اكسيد كربن در خون، باعث خواب آلودگي مي‌شود و حتي نوعي مسموميت ايجاد مي‌كند كه انسان را به خوابيدن وا مي‌دارد.

خميازه كشيدن راهي براي كنترل درجه حرارت مغز است. خميازه، مغز شما را خنك مي‌كند.

خميازه به خاطر تمايل به كشيدن عضلات بدن است.

بي‌قراري و عصبي بودن هم به عنوان يك دليل احتمالي خميازه هستند.

خميازه كشيدن به افزايش هوشياري فرد كمك مي‌كند.

خميازه كشيدن ناشي از واسطه‌هاي شيميايي عصبي در مغز است كه بر عواطف، خلق و خو، اشتها و ساير پديده‌هاي رواني اثر مي‌گذارد. هر چه تعداد بيشتري از اين تركيبات در مغز فعال شوند، تعداد خميازه‌ها افزايش مي‌يابد.

خميازه يكي از علائم كمبود قند خون است. معتادان هم براي همين زياد خميازه مي‌كشند. اگر قند كافي به خون برسد، آثار خستگي از بين رفته و خميازه‌هاي پي در پي متوقف مي‌شود.

آيا خميازه‌ها انواع مختلفي دارند؟

شايد تاكنون دقت نكرده باشيد كه اين عكس‌العمل غيرارادي در بدن ما انواع متفاوتي دارد. مثلا:

از راه بيني: گاهي در مرحله‌ي بيرون دادن نفس حين خميازه لب‌هايمان را مي‌بنديم و درواقع ازطريق بيني خميازه مي‌كشيم.

با چشم باز: وقتي خميازه مي‌كشيم، معمولا چشم‌مان را تنگ مي‌كنيم يا خودبه‌خود بسته مي‌شوند. حال اگر سعي كنيم چشم‌مان را باز نگه داريم، خميازه را متوقف خواهيم كرد. بسته شدن و تنگ كردن چشم گويي محركي براي خميازه كشيدن است.

فشار دادن دندان‌‌ها: گاهي‌اوقات نيز وقتي خميازه مي‌كشيم، هنگام دَم، دندان‌‌ها روي هم قرار مي‌گيرند و فشرده مي‌شوند. اين فشار باعث مي‌شود تا خميازه‌اي به‌درستي انجام نشود.

مزاياي خميازه كشيدن چيست؟

به‌نظر مي‌رسد مزايايي نيز در خميازه كشيدن وجود دارد. مثلا همان‌طور كه قبلا گفته شد:

ازطريق خميازه امكان ايجاد تعادل بين فشار درون و بيرون گوش به‌وجود مي‌آيد؛ به كمك اين عكس‌العمل مي‌توانيم، خيلي از حرف‌ها را به‌شكلي غيرمستقيم بزنيم. مثلا وقتي كسي بي‌وقفه حرف مي‌زند و حوصله‌مان را سر مي‌برد، با ابراز اين عكس‌العمل ناخودآگاه به او نشان مي‌دهيم كه ديگر حوصله شنيدن حرف‌هايش را نداريم. البته در مواردي نيز شايد اين واكنش به ضررمان تمام شود.

از سوي ديگر خميازه هنگام خواب‌آلودگي محركي براي هوشياري است. اين هوشياري نيز نتيجه‌ي تحريك گيرنده‌هاي شريان‌ها و شاهرگ‌هاي موجود در ناحيه‌ي گردن است.

برخي نظريه‌ها مي‌گويند كه خميازه كشيدن باعث مي‌شود شش‌ها عملكرد بهتري داشته باشند.

خميازه باعث تجديد ماده‌ي فعال سطحي در شش‌ها مي‌شود و تنفس بهتر صورت مي‌گيرد.

موادي كه در لوزه‌ها مانده‌اند نيز با اين عمل خارج مي‌شوند.

رامين سلطانپور

ارتباط خميازه و بيماري

خميازه كشيدن زياد در بيماري‌هايي كه عملكرد مغز را تحت تاثير قرار مي دهند، مشاهده شده است.

خميازه كشيدن بيش از حد ممكن است در اثر تحريك بيش از حد عصب واگ كه عروق را گشاد مي‌كند، رخ دهد. بروز اين وضعيت ممكن است به يك مشكل قلبي از جمله سكته قلبي و پارگي ديواره شريان آئورت اشاره داشته باشد.

خميازه بيش از اندازه، در بين افراد مبتلا به فلج چندگانه، بيماري لوگريك(نوعي بيماري كه باعث از بين رفتن سلول‌هاي عصبي مسئول حركت ماهيچه‌اي مي‌شود)، آسيب‌هاي ناشي از راديولوژي و در بين افراد تحت درمان پاركينسون مشاهده شده است.

خميازه، در موارد نادري مي‌تواند نشانه ابتلا به سردرد ميگرني باشد.

خميازه در بين افراد مبتلا به اسكيزوفوني كمتر اتفاق مي‌افتد.

تجربه نشان مي‌دهد كه اين واكنش غيرارادي بدن در ميان گروه‌هايي با هم‌بستگي اجتماعي بيشتر، حالت مسري‌تري دارد . مثلا اگر در محل كار، همكارتان خميازه بكشد، به ‌احتمال زياد شما نيز اين كار را تكرار مي‌كنيد. نكته‌ي جالب اين است كه كودكان زير ۵ سال به‌دليل نداشتن تجربه‌ روابط اجتماعي ، دچار خميازه مسري نمي‌شوند.

سلطانپور